ΓΙΑ ΕΝΑΝ «ΠΡΑΣΙΝΟ» ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ

«Αληθές είναι μόνο το ατομικό, καθίσταται όμως κατανοητό δια του γενικού». Σοφή κουβέντα του Max Weber. Αυτή η κοινωνιολογική θεώρηση της ανθρώπινης σκέψης και δημιουργίας, δίδει αξία στην έννοια «παράδειγμα» και ταυτόχρονα θεωρητική διέξοδο σ’ αυτούς που αναζητούν το καλύτερο και το ορθότερο.

Έργο της επιστήμης είναι να κατανοεί και να ερμηνεύει, όχι να κρίνει ή να διαβαθμίζει και να κατηγοριοποιεί τα φαινόμενα. Η επιστήμη και η τεχνολογία αναζητούν την τελειοποίηση των εμπειρικών μεθόδων και διακινδυνεύουν μέσω της ειδίκευσης να θυσιάζουν την προσωπικότητα και να μετατρέπουν το επιστήμονα από διανοούμενο σε απλό εργάτη.

Κατά τον Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό, πριν την πρόσφατη βεβιασμένη τροποποίησή του τον Ιούλιο του 2009, ορίζεται: «Υπόγειο είναι ο όροφος ή τμήμα ορόφου, του οποίου η οροφή βρίσκεται έως 1,50 m ψηλότερα από την οριστική στάθμη του εδάφους». Σήμερα, προκειμένου να επιβληθεί μια νέα… τάξη στην οικοδομική δραστηριότητα, το 1,50 περιορίστηκε σε 0,80 m.

Η Ελλάδα είναι χώρα κεκλιμένη. Δηλαδή δεν έχει καμία σχέση με το Τέξας, που είναι επίπεδο. Κατά συνέπεια, όταν κατασκευάζουμε μια οικοδομή στην Ελλάδα, δηλ. συνήθως σε κεκλιμένο έδαφος, είτε εμπρός (κατάντη) ο όροφος θα προκύψει παράνομο υπόγειο- κατά νόμο ισόγειο- είτε πίσω (ανάντη) εν’ επιχώσει ισόγειο. Μεταξύ των δύο, προτιμητέο είναι σχεδόν πάντα το πρώτο καίτοι παράνομο. Οι μη ειδικοί «μεσίτες», διαφημίζουν και ισχυρίζονται ότι λόγω της κλίσης του οικοπέδου «κερδίζετε όροφο». Ο νομοθέτης, βέβαια, προβλέπει τη δυνατότητα της σολομώντειας λύσης: ούτινος τμήματος η οροφή βρίσκεται έως 80 cm υπεράνω της οριστικής στάθμης του εδάφους είναι υπόγειο και ούτινος προεξέχει υπεράνω των 80 cm είναι πλέον ισόγειο. Δηλαδή, προσμετρά στο Σ.Δ., είναι κύριος χώρος και φορολογείται ανάλογα. Η γραφειοκρατική πολυπλοκότητα αποτελούσε πάντα καταφύγιο των ολιγοφρενών προκειμένου να ενισχύουν την παντοκρατορία των βλακών στο δημόσιο βίο.

Υπάρχει βέβαια η λύση της βαθμιδωτής προσαρμογής στο έδαφος, όπου κάθε 2 μέτρα ανάπτυξης κατόψεως, κατά την κεκλιμένη πλευρά του οικοπέδου, θα τοποθετούνται σκαλιά προκειμένου από επίπεδο σε επίπεδο να εξασφαλίζεται η τήρηση του νόμου. Έτσι, όμως, προκύπτει σπίτι, μη λειτουργικό έως ακατοίκητο, πλην όμως νόμιμο.

Αυτή η κατεύθυνση των αλλαγών και των τροποποιήσεων του ΓΟΚ είναι πρακτικώς και φιλοσοφικώς άκριτη και ανιστόρητη χωρίς αρχιτεκτονική και περιβαλλοντική διάσταση. Προέρχεται από ανθρώπους που μάλλον «ναρκοθετούν» την ανοικοδόμηση, προκειμένου να δημιουργήσουν ενόχους για να επακολουθήσει ο προσπορισμός οφέλους στο πλαίσιο της υπανάπτυξης και της παράλληλης οικονομίας. Θα αποπειραθούμε λοιπόν να δώσουμε ένα παράδειγμα της νοοτροπίας που θα έπρεπε να διέπει έναν περιβαλλοντικά προσανατολισμένο Οικοδομικό Κανονισμό.

Για να κατασκευάσουμε ένα υπόγειο σε κεκλιμένο οικόπεδο, πραγματοποιούμε εκσκαφή ευρύτερη κατά 1,20 m τουλάχιστον. Σύμφωνα με τον νόμο, μετά την κατασκευή του τοιχείου του υπογείου, την στεγάνωση και την αποστράγγιση, το σκάμμα που προαναφέρθηκε πρέπει να επαναπληρωθεί καταλλήλως κατά 1,50 m σύμφωνα με τον προηγούμενο ΓΟΚ ή κατά 2,20 m σήμερα, ώστε να καταστεί νόμιμο.

Εάν η επαναπλήρωση αυτή -μπάζωμα- δεν πραγματοποιηθεί, δίδεται στην οικοδομή ένας χώρος κατ’ επέκταση του υπογείου, απολύτως χρήσιμος για πολλούς λόγους. Η στεγάνωση, εφόσον δεν έρχεται σε επαφή ο τοίχος με το έδαφος, αποφεύγεται. Ο διάδρομος που δημιουργείται μπορεί να φιλοξενεί φρεάτια ομβρίων και ακαθάρτων, εκτός κατοικίας, επισκέψιμα και ελεγχόμενα. Ο ίδιος χώρος μπορεί επίσης να φιλοξενήσει απλώστρες, ξύλα για το τζάκι, σπίτια για κατοικίδια και ταυτόχρονα, λόγω γεωμετρίας, ένα καλό εξαερισμό του υπόγειου που θα έχει εκεί τα παράθυρα και τις πόρτες πρόσβασης σ’ αυτόν. Ανάλογα, δε, με το είδος του εδάφους, είναι δυνατόν να μην χρειάζεται καν τοιχείο αντιστήριξης. Αν κατά την εκσκαφή υπάρχει βράχος, με κατάλληλη διακόσμηση και φωτισμό, μπορεί να προκύψει ένας ωραιότατος αισθητικά και λειτουργικά χώρος. Η πρόσβαση του ισογείου στον κήπο, υπεράνω του υπό συζήτηση χώρου, εξασφαλίζεται με διαδρόμους- γέφυρες.

Ό,τι περιγράφηκε παραπάνω, είναι απολύτως παράνομο, παρότι απολύτως λογικό. Συνεπώς, δεν τίθεται μόνο το φιλοσοφικό ερώτημα αν «το νόμιμο είναι ηθικό», αλλά και αν «το νόμιμο είναι πάντοτε λογικό». Σήμερα, πλέον, ό,τι σχεδιάζουμε πρέπει να είναι και περιβαλλοντικά ορθό. Αν η νομοθεσία υπαγορεύει την κατανάλωση ενέργειας τη στιγμή που ο περιβαλλοντικός σχεδιασμός μπορεί να το αποτρέψει, τότε η νομοθεσία είναι περιβαλλοντικά εσφαλμένη και πρέπει να αναθεωρηθεί. Για παράδειγμα, η απομάκρυνση των ομβρίων υδάτων με άντληση είναι περιβαλλοντικά εσφαλμένη επιλογή εάν μπορεί να πραγματοποιηθεί με βαρύτητα.

Για να επανέλθουμε στην εισαγωγή: μέσω της περιβαλλοντικής ευαισθησίας οδηγηθήκαμε στη διατύπωση ενός αληθούς ατομικού παραδείγματος. Η γενίκευση υπαγορεύει την περιβαλλοντική αναθεώρηση του ΓΟΚ. Η κοινωνία, που θεωρεί τον πολίτη άγριο θηρίο και προσπαθεί να τον περιορίσει με τη νομοθεσία, σήμερα πια … στραβά αρμενίζει. Ο πολίτης θα διεκδικήσει το συμφέρον του, εάν αυτό το προσδιορίζει η ανάγκη. Οι ημιυπαίθριοι χώροι και οι αυθαιρεσίες περί τη δόμηση υπαγορεύθηκαν από διαφόρων τύπων ανάγκες. Η κοινωνία τις χαρακτήρισε «λογικές», γι’ αυτό και τις ανέχθηκε. Στο μεταξύ, όμως, η κοινωνία απώλεσε νομοθετημένες αξίες που διαβάζουμε στο Βιβλίον Δεύτερον της Εξαβίβλου του Αρμενόπουλου περί οικοδομής οίκων, περί απόψεως θαλάσσης (εδάφιο 47), περί κατοπτείας, περί απόψεως ορέων («Την επί τα όρη άποψιν ου δύναταί τις κωλύειν…»). Πολλές από αυτές τις απλές αλήθειες- οδηγίες εγκαταλείφθηκαν στο βωμό της αστικοποίησης και αντικαταστάθηκαν με εν’ πολλοίς ανούσιους σχολαστικισμούς.